ျမန္မာအမ်ဳိးသား ၀ံသာႏုမ်ားအား အမ်ဳိးသားစိတ္ဓာတ္ ရင့္သန္ေစရန္ ပထမဆံုး ႏိုင္ငံေရးမ်က္စိ ဖြင့္ေပး ခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္ထူးကား ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမပင္ ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္သည္ သူ႕တစ္သက္တာလံုးတြင္ ျမန္မာအမ်ဳိးသား အမ်ဳိးသမီးမ်ားကို ႏိုင္ငံေရးအသိစိတ္ဓာတ္ ႏိုးၾကားေစရန္ႏွင့္ တုိင္းတစ္ပါးအုပ္ခ်ဳပ္ေမႈေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္၍ လြတ္လပ္ေရးရရွိရန္ ေဆာင္ရြက္ႀကိဳးပမ္းသြားခဲ့ေလသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ပထမဆံုး အက်ဥ္းက်ခံရသူ ႏိုင္ငံေရးသမားမွာ ဦးဥတၱမ ပင္ျဖစ္သည္။
ငယ္ဘ၀
ဆရာေတာ္ အသွ်င္ဦးဥတၱမအား ရခိုင္ျပည္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ႐ူပရပ္တြင္၊ အဖ ဦးျမ၊ အမိ ေဒၚေအာင္ေက်ာ္သူတို႔မွ ၁၈၇၉ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၇) ရက္၊ တနဂၤေႏြေန႔တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္းမ်ားမွာ (၁) ေပၚထြန္းေအာင္၊ (၂)ေက်ာ္ထြန္းေအာင္၊ (၃) မအိမ္စိုး တို႔ျဖစ္သည္။ သားအႀကီးဆံုး ေပၚထြန္းေအာင္မွာ အသွ်င္ဦးဥတၱမ ေလာင္းလ်ာပင္ျဖစ္သည္။ ညီျဖစ္သူ ေက်ာ္ထြန္းေအာင္ သည္ ေနာင္အခါတြင္ ““ရွင္အရိယ”” ဟူေသာ ဘြဲ႕ျဖင့္ ရဟန္းျဖစ္ေတာ္မူသည္။ ေပၚထြန္းေအာင္ (၉)ႏွစ္အရြယ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ညီျဖစ္သူ ေက်ာ္ထြန္းေအာင္မွာ (၆)ႏွစ္အရြယ္ ရွိသည္။ ညီအစ္ကိုႏွစ္ေယာက္ အဂၤလိပ္စာ သင္ၾကား လို၍ မိဘမ်ားကို ပူဆာၾကသည္။ မရသျဖင့္ အိမ္မွ ထြက္ေျပးခဲ့ၾကသည္။ မိဘမ်ားလိုက္ရွာၾကရာ (၁၅)ရက္ခန္႔ၾကာမွ သစ္ပင္တစ္ပင္ေအာက္၌ ညီအစ္ကိုႏွစ္ေယာက္ကို ျပန္ေတြ႕သည္။
မိဘမ်ားက ကေလးႏွစ္ေယာက္ ဆႏၵျပည့္၀ေအာင္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ႏွစ္ဘာသာသင္ေက်ာင္းသို႔ ပို႔ေဆာင္ အပ္ႏွံၾကသည္။ ေက်ာင္းအပ္သည့္အခါ ထံုးစံအတိုင္း သူငယ္တန္းတြင္ ထားေလရာ ေပၚထြန္းေအာင္က သူ႕ကို တတိယတန္းတြင္ ထားခြင့္ျပဳရန္ ေျပာဆိုသည္။ ဆရာႀကီးက အရည္အခ်င္းကို သိလို၍ တတိယတန္း ဖတ္စာကို ဖတ္ခိုင္းေလသည္။ ေပၚထြန္းေအာင္က အထစ္အေငါ့မရွိ ဒိုးဒိုးေဒါက္ေဒါက္ ဖတ္ျပလိုက္ရာ ဆရာႀကီးမွာ အံ့ၾသသြားသည္။ ေက်ာင္းမေနေသးဘဲ ဖတ္ျပႏိုင္ျခင္းမွာ အိမ္နီးခ်င္း သူငယ္ခ်င္းမ်ားထံမွ ႀကိဳတင္သင္ၾကားထားျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ေပၚထြန္းေအာင္ ႀကိဳတင္သင္ၾကားထားျခင္းကို သူ၏မိဘမ်ားပင္ မသိဟု ဆိုသည္။ ေက်ာင္းအုပ္ ဆရာႀကီးက ေပၚထြန္းေအာင္အား ဒုတိယတန္းတြင္ ေနခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ ေက်ာင္းေန၍ (၂)ႏွစ္မွ် ၾကာေသာအခါ ေပၚထြန္းေအာင္ ပၪၥမတန္းေရာက္ၿပီး ညီေက်ာ္ထြန္းေအာင္ စတုတၳတန္းသို႔ ေရာက္သည္။ အတန္းတင္စာေမးပြဲ ၿပီးဆံုးေသာအခါ ေပၚထြန္းေအာင္မွာ ဒုတိယပညာသင္ဆုကို အဂၤလိပ္ မ်က္ႏွာျဖဴ ရခိုင္တိုင္းမင္းႀကီးကိုယ္တိုင္ ႂကြေရာက္ဆုခ်ီးျမႇင့္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေပၚထြန္းေအာင္မွာ ဆုကိုယူေသာ္လည္း ၀မ္းသာမႈ မရွိခဲ့ေခ်။ ညီကိုေခၚ၍ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ကမ္းနားဘက္သို႔ ထြက္သြားၾကသည္။ ကမ္းနားသို႔ေရာက္ေသာအခါ ရရွိခဲ့ေသာ ဆုကို ခ်ဳိးဖဲ့ဆုတ္ၿဖဲၿပီး ကုလားတန္ျမစ္ထဲသို႔ ပစ္ခ်လိုက္သည္။ ဤသို႔ ပစ္ခ်ၿပီးေသာအခါ ေပၚထြန္းေအာင္က ညီျဖစ္သူအား ““ဒီမွာ ငါ့ညီ၊ ဆုယူရင္ ပထမဆုကိုသာယူ၊ ဒုတိယတို႔၊ တတိယတို႔ဆိုရင္ ဘယ္ေတာ့မွ မယူနဲ႔””ဟု ဆိုေလသည္။ ေပၚထြန္းေအာင္၏ စိတ္ထားကား တကယ္ပင္ ျမင့္မားလွ၏။
ေပၚထြန္းေအာင္တို႔ ညီအစ္ကိုႏွစ္ေယာက္ အတန္းတြင္ ပညာသင္ၾကားေနစဥ္ အဂၤလိပ္ ခရစ္ယာန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး တစ္ပါးက ေမြးစားလိုေသာ္လည္း မိဘမ်ားက မထည့္၍ ကာလကတၱားသို႔ မလိုက္ခဲ့ရေပ။ ေပၚထြန္းေအာင္မွာ တိုင္းတစ္ပါးတြင္ ပညာသင္လိုစိတ္ရွိ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဖခင္ျဖစ္သူအား ““ေဖေဖ ေမေမတို႔ မလႊတ္ေပမယ့္ တစ္ေန႔က် ကၽြန္ေတာ္ ထြက္ေျပးၿပီး ႏိုင္ငံျခားမွာ ပညာသင္မွာပဲ””ဟု တစ္ခါက ေျပာဖူးသည္။ (၁၃)ႏွစ္သားသို႔ ေရာက္လာေသာ အခါ ေပၚထြန္းေအာင္သည္ ႏိုင္ငံျခားသို႔ ပညာသင္ၾကားေရးကို အထူးအာ႐ံုစိုက္လာသည္။ ေငြရွိလွ်င္ ပညာသြားသင္ ႏိုင္သည္ဟု ယံုၾကည္ခ်က္ျဖင့္ မိခင္ဘက္မွ ေတာ္စပ္ေသာ ဦးရီး၏ ေစ်းဆိုင္တြင္ ကူညီလုပ္ကိုင္ရင္း ေငြမ်ားကို စုေဆာင္းခဲ့သည္။
ႀကံရြယ္သည့္အတိုင္း မျဖစ္ခဲ့၍ ေပၚထြန္းေအာင္သည္ ဦးရီးထံတြင္လည္း မေန၊ မိဘမ်ားထံသို႔လည္း မျပန္ဘဲ စစ္ေတြၿမိဳ႕၌ ပရိယတၱိစာေပ သင္ၾကားမႈတြင္ ထိုအခါက အေက်ာ္အေစာျဖစ္ေသာ ေရႊေစတီေက်ာင္း ဆရာေတာ္ထံ သြားေရာက္၍ ေရွးဦးစြာ ဖိုးသူေတာ္အျဖစ္ျဖင့္ မဂၤလသုတ္မွစ၊ သဒၵါရွစ္ေစာင္ႏွင့္ သၿဂၤဳိဟ္ ကိုးပိုင္းအထိ သင္႐ိုးတန္း ကုန္ေအာင္ သင္ယူခဲ့သည္။ (၁၆)ႏွစ္အရြယ္ေရာက္မွ မိဘမ်ားက ရွင္သာမေဏ၀တ္ေပးသျဖင့္ ““ရွင္ဥတၱမ””ဟု တြင္သည္။ ရွင္ဥတၱမသည္ နက္နဲက်ယ္ျပန္႔ေသာ ပိဋကတ္တို႔ကို သင္အံေလ့က်က္ရာျဖစ္ေသာ ပခုကၠဴစာသင္တိုက္ ႀကီးတြင္ သြားေရာက္ ပညာသင္ၾကားလိုသျဖင့္ လူ၀တ္လဲ၍ ဓားေတာင္ဆရာေတာ္ ဦးဂႏၶာႏွင့္ လိုက္သြားသည္။
ေရွးဦးစြာ မအူပင္သို႔ေရာက္၍ မအူပင္မွ ရန္ကုန္၊ ထိုမွ ေတာင္ငူၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္သည္။ ဦးဥတၱမသည္ ေတာင္ငူတြင္ ရွင္သာေဏ စာျပန္ပြဲတစ္ခုကို ၀င္ေရာက္ေျဖဆိုရာ ပထမရရွိခဲ့သည္။ သို႔ကလို စာေတာ္သည့္ သတင္းေၾကာင့္ ေတာင္ငူၿမိဳ႕ရွိ ပစၥည္းဥစၥာ ျပည့္၀ေသာ ရွမ္းအမ်ဳိးသမီးႀကီးတစ္ဦးက သားအျဖစ္ ေမြးစားကာ ကာလာကတၱား ၿမိဳ႕သို႔ပို႔၍ ပညာသင္ၾကားေစသည္။ ကာလကတၱားၿမိဳ႕တြင္ သံုးႏွစ္ခန္႔ေနၿပီး အဂၤလိပ္ဘာသာ (၁၀)တန္းအဆင့္ကို ေအာင္ျမင္ခဲ့၍ ျမန္မာျပည္သို႔ ျပန္လာ၏။ ျမန္မာျပည္သို႔ ေရာက္လွ်င္ေရာက္ခ်င္း ပခုကၠဴၿမိဳ႕သို႔သြား၍ ေရစႀကိဳ တိုက္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကို ရွင္၀တ္ျဖင့္ ဆက္လက္သင္ၾကားသည္။ ထိုသို႔ သင္ၾကားေနစဥ္ပင္ ဦးဥတၱမအား ေတြမ်ဳိးေတာ္သူ ဘံုေဘဘားမား ကိုယ္စားလွယ္ ဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္က ပၪၥင္းဒါယကာျပဳလ်က္ ရဟန္းခံ ေပးသည္။ ရဟန္းခံစဥ္ ဦးဥတၱမ၏ သက္ေတာ္မွာ (၁၉)ႏွစ္ႏွင့္ (၂)လ ရွိၿပီျဖစ္သည္။
အရွင္ဥတၱမသည္ ရဟန္း၀တ္ႏွင့္ပင္ ကာလကတၱားၿမိဳ႕သို႔ သြားျပန္သည္။ ကာလကတၱားၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ခ်ိန္တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံေရးမွာ တစ္မ်ဳိးတစ္ဖံုေျပာင္းလဲၿပီး အိႏၵိယေခါင္းေဆာင္တို႔ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ထႂကြႏိုးၾကားခိုက္ႏွင့္ ႀကံဳႀကိဳက္ေနရာ ဦးဥတၱမလည္း ႏိုင္ငံေရးစြန္႔စားလိုစိတ္မ်ား ရင္တြင္း၌ တႂကြႂကြျဖစ္ေပၚလာေလ၏။ အမ်ဳိးသား စိတ္ဓာတ္လည္း အေတာမသတ္ ရင့္သန္ခဲ့၏။ ဦးဥတၱမသည္ အိႏၵိယတြင္ရွိခိုက္ အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ တစ္ခုတြင္ ပါဠိႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာစာေပဆိုင္ရာ ဧည့္ပါေမာကၡအျဖစ္ ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္သည္။ ယင္းသို႔ ေဆာင္ရြက္ရင္းျဖင့္ သကၤ႐ိုက္ဘာသာ၊ ဘဂၤါလီ၊ နာဂရီ စေသာ ေရွးေဟာင္း ဟိႏၵဴစာေပက်မ္းမ်ားကို သင္ၾကားျပန္သည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ ေနစဥ္ ဆရာဦးဥတၱမအား ဟိႏၵဴမဟာဆပ္ဗာအသင္းႀကီး၏ ဥကၠ႒အျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုအသင္း ႀကီး၏ ဥကၠ႒အျဖစ္ အေရြးခံရဖို႔ မလြယ္ေပ။ ဦးဥတၱမသည္ နာမည္ႀကီး ဟိႏၵဴေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္သည့္ မဒရပ္ ျပည္နယ္မွ နာမည္ေက်ာ္ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ပ႑ိတ္မာလဗီးယားႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္အေရြးခံရာ အႏိုင္ရသျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံက ဦးဥတၱမအား သူတို႔၏ေခါင္းေဆာင္ႀကီးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။
ဟိႏၵဴမဟာဆပ္ဗာအသင္းႀကီးမွာ အိႏၵိယျပည္၌ ကြန္ဂရက္အသင္းႀကီးၿပီးလွ်င္ ဒုတိယအင္အားအႀကီးဆံုး အသင္းအဖြဲ႕ႀကီးျဖစ္သည္။ ကြန္ဂရက္အသင္းႀကီးမွာ အိႏၵိယလူမ်ဳိးေပါင္းစံု ပါ၀င္သည့္ ႏိုင္ငံေရးအသင္းျဖစ္ၿပီး ဟိႏၵဴ မဟာဆပ္ဗာအသင္းႀကီးမွာမူ ဟိႏၵဴဘာသာကိုးကြယ္ၾကသူမ်ားသာ ပါ၀င္သည့္ ဘာသာေရးအသင္းႀကီး ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ အိႏၵိယျပည္တြင္ (၈)ႏွစ္ၾကာမွ် ေနခဲ့ၿပီးေနာက္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသို႔ ပညာသင္သြား ေလသည္။ (၁၉၀၄-၀၅)၌ ဂ်ပန္ကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံငယ္ေလးမ်ားက ႐ုရွားကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံႀကီးတစ္ႏိုင္ငံကို အႏိုင္ရလိုက္ေၾကာင္း ၾကားသိရသည့္အခ်ိန္မွစ၍ ဂ်ပန္ကို အေတာ္အထင္ႀကီးသြားသည့္အေလ်ာက္ စုေဆာင္းထားေသာေငြႏွင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ပညာဆည္းပူးရန္ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၄) ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ စင္ကာပူသို႔ သေဘၤာျဖင့္ ထြက္ခဲ့သည္။ ထိုမွတစ္ဖန္ (၁၈) ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ပန္ျပည္သို႔ စင္ကာပူမွတစ္ဆင့္ သေဘၤာျဖင့္ ထြက္ခြာခဲ့ရာ မတ္လ (၇)ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ယိုကိုဟားမားၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္သြားသည္။ ဂ်ပန္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ တိုက်ဳိၿမိဳ႕ ဗုဒၶဘာသာ သိပၸံေက်ာင္းႀကီး၏ ဥကၠ႒ အမတ္ႀကီး အိုတာနီ (ထိုအခါက စက္မႈလက္မႈ၀န္ႀကီး)၏ အေထာက္အပံ့ျဖင့္ ဂ်ပန္ဘာသာ ႏွင့္ စကားကို ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔ သင္ယူေအာင္ျမင္သည္။ ဗုဒၶဘာသာသိပၸံေက်ာင္းႀကီး၌ ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔ သကၤ႐ိုက္ဘာသာ ပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ျပည္သို႔ ေရာက္ရွိစဥ္က ဦးဥတၱမ၏ ၀ါေတာ္မွာ ကိုး၀ါမွ်ရွိခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ တတ္ကၽြမ္းေသာ ဘာသာရပ္မ်ားမွာ ျမန္မာ၊ ပါဠိ၊ ဟိႏၵဴ၊ သက္ၠတ၊ ဘဂၤလီ၊ နာဂရီ၊ အဂၤလိပ္၊ ျပင္သစ္ႏွင့္ ဂ်ပန္ဘာသာ တို႔ျဖစ္သည္။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ဂ်ပန္ျပည္ေရာက္သြားခ်ိန္၌ တ႐ုတ္ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ကလည္း ဂ်ပန္ျပည္တြင္ ရွိေနသည္။ တ႐ုတ္ေက်ာင္းသားမ်ားလည္း ဂ်ပန္ျပည္တြင္ အမ်ားအျပား ေရာက္ရွိေနၾကသည္။ တ႐ုတ္ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ဦးဥတၱမထံလာ၍ ၾသ၀ါဒခံယူၾကသည္။ ဦးဥတၱမက တ႐ုတ္ေက်ာင္းသားမ်ားအား ဂ်ပန္ျပည္ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လ်က္ တ႐ုတ္ျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးကို မည္သို႔မည္ပံု ေဆာင္ရြက္သင့္ေၾကာင္း နည္းေပးလမ္းျပ ညႊန္ၾကားေျပာျပသည္။ တ႐ုတ္ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ဦးဥတၱမကို ေလးစားၾကည္ညိဳသြားၾကၿပီးလွ်င္ ထိုအခ်ိန္က တ႐ုတ္ျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးကို ဂ်ပန္ျပည္၌ အေျခခ်လ်က္ ႀကိဳးပမ္းေနေသာ သူတို႔ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္အား ဦးဥတၱမအေၾကာင္းကို ေျပာျပေလသည္။ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္သည္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအေၾကာင္းကို ၾကားသိရသည္ျဖစ္၍ ဦးဥတၱမထံ ကိုယ္တိုင္ သြားေရာက္ေတြ႕ဆံုၿပီး ဦးဥတၱမႏွင့္ စကားေဆြးေႏြး ေျပာၾကည့္ေသာအခါ ဦးဥတၱမအေပၚတြင္ အထူးေလးစားမႈရွိသြား သည္ျဖစ္၍ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္က ဦးဥတၱမအား တ႐ုတ္ျပည္သို႔ သူႏွင့္အတူလိုက္ခဲ့ရန္ ပင့္ေလသည္။ ဦးဥတၱမသည္ တကၠသိုလ္မွ ခြင့္သံုးလယူၿပီးလွ်င္ (၁၉၁၉) ခုႏွစ္၌ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္အတူ ဂ်ပန္မွ ကိုးရီးယား၊ ကိုရီးယားမွ ဆိုက္ပန္၊ ဆိုက္ပန္မွ မန္ခ်ဴးကိုး၊ မန္ခ်ဴးကိုးမွ က်ိဖု၊ က်ိဖုမွ ရွန္ဟိုင္း၊ ရွန္ဟိုင္းမွ အမြိဳင္ၿမိဳ႕ အသီးသီးသို႔ ခရီးလွည့္လည္ သြားလာခဲ့ေလသည္။
ထိုေခတ္ ထိုအခါက ျမန္မာလူမ်ဳိးတစ္ဦးအေနျဖင့္ ထိုမွ်မ်ားျပားေသာ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ားသို႔ လွည့္လည္သြား လာျခင္း၊ အခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ေနထိုင္ျခင္းမ်ားကို ျပဳလုပ္ႏိုင္သူမွာ အံ့ခ်ီးဖြယ္ရာပင္ ျဖစ္ေလသည္။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ဂ်ပန္ျပည္၌ ပါေမာကၡလုပ္ခဲ့ေသာ္လည္း ဆြမ္းစရိတ္ေလာက္မွ်သာယူၿပီး ေစတနာ ျဖင့္ ျပသခဲ့သည္။ ဂ်ပန္ျပည္မွအျပန္ ကိုရီးယား၊ တ႐ုတ္ျပည္တို႔မွတစ္ဆင့္ အင္ဒိုခ်ဳိင္းနားရွိ ဆိုင္ဂံု (ယခု ဗီယက္နမ္ ဆိုရွယ္လစ္ သမၼတႏိုင္ငံ ဟိုခ်ီမင္းၿမိဳ႕ေတာ္)သို႔ ၀င္ခဲ့သည္။ ဆိုင္ဂံုၿမိဳ႕တြင္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး၏ သားေတာ္ ျမင္ကြန္းမင္းသားႀကီးႏွင့္ ၎င္း၏ သားေတာ္ႏွစ္ပါးတို႔ ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။ ျမင္ကြန္းမင္းသားႀကီးက ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအေၾကာင္းကို သတင္းစာမ်ားမွတစ္ဆင့္ ၾကားသိၿပီး ျဖစ္ရာ အလြန္ေတြ႕ခ်င္ေနသည္။ ထို႔ေနာက္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ဆိုင္ဂံုၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိေနေၾကာင္း သိလွ်င္ သိခ်င္း ျမင္ကြန္းမင္းသားႀကီးက ဆရာေတာ္အားပင့္၍ ဆြမ္းေကၽြးခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ ဆြမ္းဘုဥ္းေပးေနစဥ္ ျမင္ကြန္းမင္းသားႀကီးက ““အရွင္ဘုရား၊ တပည့္ေတာ္ ရာဇပလႅင္ေပၚ ဖင္မထိုင္ရသမွ်ေတာ့ ျမန္မာျပည္ကို မျပန္ေတာ့ဘူး””ဟု ေလွ်ာက္ထားရာ ဆရာေတာ္က ““ဒကာႀကီး၊ ခဲတစ္လံုးကို ေရထဲခ်က အသံျမည္ပါလိမ့္မည္၊ ျမန္မာျပည္ကေတာ့ အသံျမည္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေပ””ဟု မိန္႔ေတာ္မူရာ ျမင္ကြန္း မင္းသားႀကီးမွာ မ်က္ရည္မ်ားပင္ က်ရွာခဲ့သည္ဟု ဆို၏။
ထို႔ေနာက္ ၁၉၁၁ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ျပန္လည္ဆိုက္ေရာက္ေတာ္မူသည္။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ျပန္၍ ႂကြလာေသာအခါ ျမန္မာျပည္သည္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအအသင္း (ဗုဒၶဘာသာ ကလ်ာဏယူ၀အသင္း)က ႏိုင္ငံေရးလုပ္ငန္း မ်ားကို စတင္လုပ္ကိုင္ေနၿပီ ျဖစ္သျဖင့္ ဦးဥတၱမလည္း ကူညီ၀င္ေရာက္ကာ စိတ္အားထက္သန္စြာ လုပ္ေဆာင္ေလ သည္။ ၀ိုင္အမ္ဘီေအ ၁ ေခၚ ဗုဒၶဘာသာကလ်ာဏယု၀အသင္းကို (၁၉၀၆) ခု၊ ေမလ (၁၀) ရက္၊ ၾကာသပေတး၊ ျမန္မာသက္ၠရာဇ္ (၁၂၆၈) ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ (၄) ရက္တြင္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ထက္သန္ၾကေသာ လူငယ္မ်ား ျဖစ္ၾကသည့္ ဦးဘေဖ၊ အမ္ေအေမာင္ႀကီးႏွင့္ ေဒါက္တာ ဦးဘရင္တို႔က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ (၂၈)လမ္း၊ အိမ္အမွတ္ (၆၈)၊ ကိုေမာင္ႀကီးအိမ္တြင္ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ေခတ္ပညာတတ္လူငယ္မ်ားျဖစ္ေသာ ဦးပု၊ ဦးသိမ္းေမာင္၊ ဦးစု၊ ဦးေမေအာင္၊ ဦးေမာင္ေမာင္အုန္းခိုင္၊ ဦးဘစီ၊ ဦးသင္းေမာင္၊ ဦးဘလႈိင္၊ ဦးစိန္လွေအာင္ စသူတို႔လည္း အသင္းႀကီးတြင္ ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္လာခဲ့ၾကသည္။ ၂ ဦးဥတၱမ ဂ်ပန္ျပည္မွ ျပန္ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအအသင္းႀကီးမွာ အေတာ္အသင့္ ႀကီးပြားတိုးတက္ေနေလၿပီ။ ၀ိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းသူ အသင္းသား မ်ားကလည္း ဆရာေတာ္အား အထူးစိတ္၀င္စားၾကသည္။ ျမန္မာထဲမွ ဘာသာစံုတတ္ကၽြမ္းေသာ ပုဂၢိဳလ္ထူးျဖစ္၍လည္း အထူးၾကည္ညိဳၾကသည္။ ဂ်ပန္ျပည္တြင္ ပါေမာကၡလုပ္ခဲ့သူျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ပိုမိုေလးစားသည္။ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏လမ္းညႊန္မႈေၾကာင့္ ျမန္မာမ်ား အေတာ္အတန္ ႏိုင္ငံေရးမ်က္စိ ပြင့္လာၾကသည္။ ဤကဲ့သို႔ စတင္လုပ္လွ်င္ လုပ္ေဆာင္ ျခင္းပင္ အစိုးရစံုေထာက္မ်ားမွာ ဆရာေတာ္၏ေနာက္သို႔ တေကာက္ေကာက္ လိုက္၍ေနျခင္းေၾကာင့္ ဆရာေတာ္အား ကနဦး၌ သံဃာေတာ္မ်ား မေပါင္းသင္း၀ံ့ၾကေခ်။ ထို႔ျပင္ ဆရာေတာ္ေျပာပံု ေနပံုတို႔မွာ ႏိုင္ငံေရးဆရာေတာ္ပီပီ အနည္းငယ္ႏွင့္ ရွင္းရွင္းဘြင္းဘြင္း ေဟာေဟာဒိုင္းဒိုင္း ေျပာဆိုတတ္ေသာေၾကာင့္ အရဟတ္ၱဓဇဂုဏ္ႏွင့္ မညီညြတ္ဟု ဆိုကာ ဆရာေတာ္အား မည္သည့္ေက်ာင္းကမွ လက္မခံဘဲေနေသာေၾကာင့္ အင္းစိန္ ဒိစႀတိတ္ရွိ သမိုင္းၿမိဳ႕ (ယခု မရမ္းကုန္းၿမိဳ႕နယ္)ရွိ အိမ္တစ္အိမ္တြင္ သီးသန္႔ သီတင္းသံုး၍ ေနရွာသည္။ ထိုအခါ သူရိယသတင္းစာသည္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးေဆာင္ရြက္ပံုမ်ား အထူးတလည္ ေထာက္ခံအားေပးသည့္အျပင္ ဆရာေတာ္၏ အျပဳအမူမွာ မွန္ကန္ေၾကာင္းကို ေန႔စဥ္လိုလိုပင္ ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ ဤသို႔ တစ္စတစ္စ လူသိမ်ား၍ ဆရာေတာ္ တရားပြဲမ်ားသို႔ သြားေရာက္၍ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားကို နာစျပဳၾကေလသည္။ ဆရာေတာ္သည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ သူရိယသတင္းစာတိုက္တြင္သာ သီတင္းသံုး၏။ ဦးဥတၱမ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ထိုေခတ္အခါက ေခတ္၏ ေရွ႕ေျပးျဖစ္ေသာ ဦးဘေဘ၊ ဦးလွေဘ စေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားက အားေပး၏။ ၎တို႔၏ လုံ႕လေၾကာင့္ သူရိယသတင္းစာ တိုက္၏ အကူအညီျဖင့္ တိုင္းသူျပည္သားမ်ား မ်က္စိပြင့္လင္း၍လာေလသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ သူရိယသတင္းစာ၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို ေက်းဇူးတင္ထိုက္ေပသည္။
ဦးဥတၱမမွာ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဟာေဟာဒိုင္းဒိုင္း ေဟာတတ္သည့္အတိုင္း သံဃာေတာ္ မ်ားအား ေက်ာင္းတြင္သာ က်ိန္း၍မေနၾကရန္ႏွင့္ တိုင္းျပည္သည္ ကၽြန္ဘ၀သို႔ ေရာက္၍ေနေသာအခါ တိုင္းသူ ျပည္သားမ်ားမွာ ကၽြန္မ်ားျဖစ္၍ ကၽြန္မ်ားကိုးကြယ္ေသာ ဘာသာသည္လည္း ကၽြန္ဘာသာႏွင့္ ကၽြန္သာသနာပင္ ျဖစ္မည္။ ကၽြန္ဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္၍ သာသနာျပဳမင္း ေပၚေပါက္မွသာလွ်င္ သာသနာေတာ္ ႀကီးပြားထြန္းကားႏိုင္မည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာင္းတြင္ က်ိန္း၍ေနျခင္းငွာ မသင့္ေၾကာင္း၊ သံဃာ့သမဂၢီမ်ား ဖြဲ႕စည္းကာ လြတ္လပ္ေရးရရွိ ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ေဟာေျပာခဲ့ေလသည္။
သို႔ကလို ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ျမန္မာျပည္အႏွံ႔ အေတာ္အသင့္ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ား ေဟာေျပာေတာ္မူ ခဲ့ၿပီးေနာက္ (၁၉၁၂) ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္ျပည္သို႔ တစ္ဖန္ျပန္ႂကြသြားျပန္သည္။ ႏွမျဖစ္သူ ေဒၚအိမ္စိုးႏွင့္ ျမန္မာလူငယ္ သံုးေယာက္တို႔ကိုပါ ေခၚသြားကာ ပညာသင္ၾကားေစသည္။ (၁၉၁၂) ခုႏွစ္တြင္ ဦးဥတၱမသည္ ဂ်ပန္ျပည္သို႔ ျပန္ႂကြသြားၿပီးေနာက္ (၁၉၁၂)ခု ေမလတြင္ ဂ်ပန္ျပည္မွ ျမန္မာျပည္သို႔ ေပးပို႔ေသာ စာသံုးေစာင္အနက္ ေမလ (၁၇) ရက္ ေန႔စြဲပါ စာတြင္-
““ဂ်ပန္အိမ္တို႔သည္ စကၠဴအိမ္မ်ား ျဖစ္သည့္အတြက္ အမည္းေနရာ၊ အျဖဴေနရာ၊ အ၀ါေနရာရွိသည္။ ထိုေနရာ တြင္ ေျမျဖဴႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ခဲတံႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ မီးေသြးႏွင့္ျဖစ္ေစ မေရးရ။ ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႔သည္ ထိုကဲ့သို႔ေရးျခင္းကို အလြန္ တရာ အေလ့အထရွိၾကသည္။ ျမန္မာျပည္၌ အိမ္တံခါးပိတ္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ထရံ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ စားပြဲခံု၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ စာသင္ေက်ာင္း၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မီးရထားတြဲ ေပၚ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေရအိမ္၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သာလာယံဇရပ္၌ေသာ္လည္းေကာင္း ေျမျဖဴႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ မီးေသြးႏွင့္ျဖစ္ေစ မေကာင္းေသာ အျခင္းအရာ၊ ႐ိုင္းပ်ေသာ စာသားမ်ားကို ေရး၍ထားတတ္ၾကသည္။ ယင္းသည္ မေကာင္းေသာ အက်င့္စာရိတၱျဖစ္ေၾကာင္း ဟူ၍လည္းေကာင္း။
တစ္ဖန္ ဂ်ပန္ျပည္တြင္ ျမဴနီစီပါယ္အဖြဲ႕က ဦးေဆာင္၍ တိုက်ဳိၿမိဳ႕၏ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္ေဆာင္ပံုကို ေမလ (၂၁) ရက္ ေန႔စြဲပါ စာတြင္-
ေမလ (၇) ရက္ေန႔က်ေသာအခါ တိုက်ဳိၿမိဳ႕ (ျမဴနီစီပါယ္) အစိုးရမ်ားထံမွ ဆင့္စာတြင္ အိမ္ကို ေကာင္းစြာ သန္႔ရွင္းရမည္ဆိုေသာေၾကာင့္ အိမ္ကို ေဆးေၾကာ၍ သန္႔ရွင္းၿပီးလွ်င္ ထားရေၾကာင္း။ ဤဂ်ပန္တစ္ျပည္လံုးတြင္ ႏွစ္ႏွစ္တစ္ခါ ေမလက်ေသာအခါ တစ္ေန႔ကို လမ္းတစ္လမ္း (ွ်ကေမအနမ) ကြာတာတစ္ခု၊ အရပ္ တစ္ရပ္ကို သန္႔ရွင္း ရေၾကာင္း၊ ထိုသို႔ သန္႔ရွင္းေသာအခါ ၀န္စည္စလည္ ပစ္ၥည္းေသတၱာမ်ား၊ ဖ်ာမ်ား၊ အသံုးအေဆာင္ အစခပ္သိမ္း တို႔ကို လမ္းေပၚမွာ ထုတ္၍ထားရသည္။ ဤကဲ့သို႔ ထားၿပီးလွ်င္ ပုလိပ္အရာရွိႀကီးမ်ား၊ ပုလိပ္သားမ်ားႏွင့္ သန္႔ရွင္းေရး ႀကီးၾကပ္သူမ်ား လာၿပီးလွ်င္ အိမ္းတြင္းကို ၀င္ၿပီး အညစ္အေၾကးရွိသည္၊ မရွိသည္၊ သန္႔ရွင္းသည္၊ မသန္႔ရွင္းသည္ကို ၾကည့္ၿပီးလွ်င္ သန္႔ရွင္းေသာအိမ္ျဖစ္ပါက ဤအိမ္သည္ ဤႏွစ္အတြက္ သန္႔ရွင္း၍ စစ္ေဆးၿပီးေၾကာင္းကို အိမ္တံခါး၀ တြင္ စကၠဴကေလးတစ္ခု ကပ္၍သြားေၾကာင္း။ ထိုကဲ့သို႔ အိမ္ကို ေကာင္းမြန္စြာ သန္႔ရွင္းရျခင္း၏ အေၾကာင္းကား အညစ္အေၾကး မရွိ၍ လူမ်ား က်န္းမာစြာရွိေလေအာင္ ေရာဂါဆိုး၊ အနာဆိုး မျဖစ္ေလေအာင္ ပုလိပ္ေရာဂါ မျဖစ္ ရေအာင္ ၾကည့္႐ႈေစာင္မ ေစာင့္ေရွာက္ရေၾကာင္း ဟူ၍လည္းေကာင္း။
တစ္ဖန္ ဂ်ပန္ျပည္ရွိ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားတို႔အေၾကာင္း ေမလ (၂၁)ရက္ ေန႔စြဲပါ အျခားစာ တစ္ေစာင္ တြင္-
““ဂ်ပန္ကၽြန္းတြင္ မိန္းကေလးျဖစ္ေစ၊ ေယာက်္ားေလးျဖစ္ေစ ေျခာက္ႏွစ္ေစ့၍ ဏမငာေမပ ွခ့သသူ (မူလတန္း စာသင္ေက်ာင္း)မွာ သင္လွ်င္ ထိုလူကေလး မိန္းကေလးတို႔သည္ ညကို (၁၀) နာရီမွအိပ္၍ မနက္ (၅) နာရီကို အိပ္ရာက ထရမည္ဟူ၍ အစိုးရမင္းမ်ားကပင္ ဥပေဒျပဳ၍ထားသည္။ ဦးပၪၥင္းတို႔ ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႔ကား အအိပ္အေန၊ အစားအေသာက္၊ အေနအထိုင္ အစစအရာရာတို႔တြင္ စည္းကမ္းနည္းလမ္း မရွိသည့္အတြက္ေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္းမူလ ျဖစ္ဟန္ရွိေၾကာင္း”” ဟူ၍ စာသံုးေစာင္တြင္ ဂ်ပန္၏ အေလ့အထ၊ သန္႔ရွင္းေရး၊ စည္းကမ္းပံုတို႔ကို အတိအလင္း ကိုယ္ေတြ႕ ေရးသားထားေလသည္။ ၄ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွ ျမန္မာျပည္သို႔ ျပန္ႂကြလာၿပီး သူရိယသတင္းစာတိုက္တြင္ သီတင္းသံုး ေနထိုင္ေတာ္မူၿပီး “ဂ်ပန္ျပည္အေၾကာင္း” စာအုပ္တစ္အုပ္ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္၏စာအုပ္၌ ဂ်ပန္ျပည္အေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဤသို႔ေဖာ္ျပထားသည္။
ငါတို႔ ဗုဒၶဘာသာ သာသနာေတာ္သည္ ေရွးအခါက အိႏိၵယႏိုင္ငံ မဇၩိမေဒသတြင္ အလြန္တရာႀကီးပြား၍ ယခုအခါ ဘယ့္အတြက္ေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာတရားကို မကိုးကြယ္ၾကေလသနည္း။ မိမိတို႔ ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္သည္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၀၀၀)ေက်ာ္ ကာလက တည္ဘိသကဲ့သို႕ ယခုလည္း တည္ေစလိုေသာ ဆႏၵျဖင့္ အိႏိၵယႏိုင္ငံသို႔ သြား၍ ထိုသူတို႔၏ ဘာသာ၊ အယူ၀ါဒ၊ ထံုးစံ၊ စည္းကမ္းနည္းလမ္းတို႔ကို သင္ယူၿပီးလွ်င္ ေလ့လာတတ္ေျမာက္၍ ရွင္ေတာ္ ဘုရား၏ တရားေတာ္ျမတ္ကို ေဟာ၍ေနသည့္အတြင္း တိဗက္ႏိုင္ငံတြင္ ရဟႏၲာရွိသည္ဟု ၾကားရသျဖင့္ ထိုႏိုင္ငံသို႔ သြားလိုေသာဆႏ္ၵျဖင့္ ဟိမ၀ႏၲာေတာင္ေျခရင္း၌ တည္ရွိေသာ ဒါဂ်ီလင္ၿမိဳ႕သြား၍ တိဗက္ႏိုင္ငံသို႔ သြားရ၊ မသြားရ စံုစမ္းၾကည့္ရာ တိဗက္ဘာသာစကားတတ္လွ်င္ သြားႏိုင္သည္ဟု သိရေသာေၾကာင့္ ေမလတြင္ စ၍သင္သည္။ ႏို၀င္ဘာလက်ေသာအခါ အလြန္ေအးခ်မ္းလွသျဖင့္ ကာလကတၱား (ယခု ကိုးလ္ကတၱား)သို႔ ျပန္လာခဲ့သည္။
ဧၿပီက်ေသာ္ တစ္ခါသြား၍ သင္ၾကား၊ အနည္းငယ္ ေျပာတတ္ဆိုတတ္ေသာအခါ တိဗက္သို႔ ဒါဂ်ီလင္မွ သြား၏။ နယ္ျခားသို႔ ေရာက္ေသာအခါ မ၀င္ရဆို၍ ျပန္လာၿပီးလွ်င္ ကရိမာယာ (ကသီရ)ႏိုင္ငံသို႔ သြားျပန္၏။ ထိုႏိုင္ငံက ဆာရီနာဂရၿမိဳ႕ႏွင့္ (၁၅)ရက္ခရီးခန္႔ ကြာေ၀းေသာ လဒတ္ၿမိဳ႕သို႔ ၀င္ရေအာင္ သြားေရာက္ျပန္သည္။ မ၀င္ရဟု တားျမစ္သည့္အတြက္ စိတ္ပ်က္ၿပီးလွ်င္ အိႏၵိယႏိုင္ငံအတြင္းႏွင့္ ေရွးက အလြန္တရာႀကီးက်ယ္ေသာ အီဂ်စ္ႏွင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ဥေရာပႏိုင္ငံတို႔သို႔ လွည့္လည္၍ သြားလာေနစဥ္အတြင္း ဂ်ပန္လူမ်ဳိးတို႔ႏွင့္ ႐ုရွားလူမ်ဳိးတို႔ စစ္ၿပိဳင္၍တိုက္ၾကရာ စစ္တိုက္ေသာေန႕ကစ၍ စစ္ပြဲၿပီးသည့္တိုင္ေအာင္ ဂ်ပန္လူမ်ဳိးတို႔သည္ အေရးသာလ်က္ ႐ုရွား လူမ်ဳိးတို႔ကို ႏိုင္နင္းေၾကာင္းကို သတင္းစာ အေစာင္ေစာင္တို႔တြင္ ေတြ႕ျမင္ရ၍ ေရွးအခါက ရာဇ၀င္၊ မဟာ၀င္တို႔တြင္ အပါအ၀င္မဟုတ္ေသာ ႏိုင္ငံ၏ အေရအတြက္တြင္ မသြင္းေသာ အာရွတိုက္အေရွ႕ဘက္က ဆီမီးခြက္ေလာက္ ဂ်ပန္က ႐ုရွားကိုႏိုင္ေၾကာင္း။ ဂ်ပန္လူမ်ဳိးတို႔ႏွင့္ ႐ုရွားလူမ်ဳိးတို႔ကို ယွဥ္၍ၾကည့္လိုက္ေသာ္ ဂ်ပန္တို႔က လူပုလူငယ္၊ ႐ုရွားတို႔က ဂ်ပန္ထက္ ခြန္အားဗလ ျပည့္စံုေၾကာင္း၊ သို႔ပါလ်က္ ဂ်ပန္သည္ ႐ုရွားလူမ်ဳိးတို႔ကို စစ္ၿပိဳင္တိုက္လ်က္ အဘယ့္ေၾကာင့္ ႏိုင္သနည္းဟု အံ့ၾသျခင္းျဖစ္ၿပီးလွ်င္ ယခုအခါ ငါတို႔သည္ သူတကာထက္ အစစအရာရာတြင္ ေအာက္က်ေနသည့္ အတြက္ ငါတို႔ဘာသာတရားသည္လည္း ဘယ္ေသာအခါမွ ႀကီးပြားမည္မဟုတ္။
ငါတို႔ႏိုင္ငံ၊ ငါတို႔ျမန္မာလူမ်ဳိး ႀကီးပြားမွသာလွ်င္ ငါတို႔ကိုးကြယ္ေသာ ရွင္ေတာ္ဘုရား၏ သာသနာေတာ္သည္ လည္း ႀကီးပြားေက်ာ္ေဇာ၍ ကမၻာေပၚတြင္ ေပၚလြင္ထြန္းေတာက္လာႏိုင္မည္ဟု အထင္ရွိ၍ ဂ်ပန္လူမ်ဳိးတို႔၏ လံု႕လ၊ ၀ီရိယ၊ စည္းကမ္းနည္းလမ္း၊ ထံုးစံ ဘာသာ အယူ၀ါဒ၊ အစားအေသာက္၊ အေနအထိုင္၊ အသြားအလာ၊ အေျပာအဆို၊ ယဥ္ေက်းျခင္းတို႔ကို နည္းခံရေအာင္အႀကံျဖင့္ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာျပည္သို႔ ျပန္လာ၍ ထိုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၄) ရက္ေန႔ ရန္ကုန္က စင္ကာပူၿမိဳ႕သို႔ သေဘၤာစီး၍ ထြက္ခြာ၏။ ထိုမွတစ္ဖန္ (၁၀) ရက္ေန႔ ဂ်ပန္ကၽြန္းႀကီးသို႔ သေဘၤာစီး၍ ထြက္ခြာရာ ယိုကိုဟားမားဆိပ္ကမ္းသို႔ မတ္လ (၁၇) ရက္ေန႔ေရာက္ေၾကာင္း၊ ေနရထိုင္ရတာမ်ားကို စံုစမ္းလိုက္ေသာ္ ျမန္မာျပည္က ရဟန္းေတာ္မ်ားကဲ့သို႕ ဆြမ္းခံစား၍မရ၊ တျခား ဥေရာပတိုက္သား တရားေဟာဆရာ တို႔ကဲ့သို႔ ေထာက္ပံ့ၾကည့္႐ႈေသာ အသင္းမ်ားလည္း မရွိ၊ သို႔ေသာ္ မိမိပညာကို အားကိုး၍ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာပင္ တစ္စံု တစ္ေယာက္ ေထာက္ပံ့ေသာသူ မရွိဘဲလ်က္ ရွစ္ႏွစ္ေက်ာ္မွ် ေနထိုင္ခဲ့သည္။
ဤ ဂ်ပန္ျပည္မွာလည္း ေနထိုင္ေအာင္ ႀကံသည္ဟူေသာ ဆႏၵျဖင့္ တုိက်ဳိၿမိဳ႕ ဗုဒၶဘာသာသိပၸံေက်ာင္းေတာ္ ႀကီးတြင္ အႀကီးဥကၠ႒ျဖစ္ေသာ အမတ္ႀကီး အိုတာမီထံ ဦးပၪၥင္းသည္ ရဟန္း၀ါ (၉) ၀ါရ၍ အဂၤလိပ္ဘာသာႏွင့္တကြ ပါဠိဘာသာ၊ သကၤ႐ိုက္ဘာသာ၊ ဘဂၤလီ၊ နာဂရီ အားလံုး ရွစ္ဘာသာကို စာႏွင့္တကြ တတ္ေျမာက္၍ အမတ္ႀကီး၏ သိပၸံေက်ာင္းတြင္ အသံုးျပဳလိုပါက ဦးပၪၥင္းကို အေၾကာင္းၾကားပါဟု စာေပးလိုက္ရာ ႏွစ္ရက္ေနၿပီးမွ စာျပန္ေလသည္။ စာႏွင့္ ကိုယ္ေတာ္ႂကြလာခဲ့ပါ။ ကိုယ္ေတာ္ ဂ်ပန္စာႏွင့္ စကား အယူ၀ါဒ၊ ဓေလ့ထံုးစံမ်ားကို သင္ပါ။ သင္ေနသည့္ အတြင္း စရိတ္စကကို ကၽြန္ေတာ္က ခံယူပါမည္ဟု ဆို၍ ႂကြသြားေသာအခါ အဂၤလိပ္စာတတ္ေသာ ဂ်ပန္တစ္ေယာက္ ကို အပ္လ်က္ သင္ျပေစပါသည္။ တစ္ႏွစ္သင္ၿပီးလွ်င္ ဂ်ပန္စာကို ဘာသာစကားႏွင့္တကြ စာေမးပြဲ၀င္၍ ေအာင္ျမင္ သည္။
ထို႔ေနာက္ တက္ၠသိုလ္တြင္ ပါဠိႏွင့္ သကၤ႐ိုက္ဘာသာ ပေရာ္ဖက္ဆာအျဖစ္ ခန္႔အပ္၍ အျခားဆရာမ်ား နည္းတူ လခကို ေပးမည္ဟုေျပာ၏။ ခင္ဗ်ား ေက်းဇူးအလြန္ႀကီးပါတယ္။ လစာ မယူပါရေစႏွင့္။ ေရွးကကဲ့သို႔ပင္ ၾကည့္႐ႈေထာက္ပံ့ပါ။ ဦးပၪၥင္းသည္ ထိုသိပၸံေက်ာင္းေတာ္တြင္ (၂)ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္ ျပၿပီးေနာက္ မိမိေမြးရပ္ဌာေနသို႔ မေရာက္သည္မွာ ၾကာၿပီျဖစ္၍ ျပန္ဦးမည္အႀကံျဖင့္ အမတ္ႀကီးကိုေျပာရာ စရိတ္ဘယ္ေလာက္ အလိုရွိပါသနည္းဟု ေမး၏။ ဦးပၪၥင္းက ယခု ျမန္မာျပည္သို႔အျပန္တြင္ ကိုရီးယား၊ မန္ခ်ဴးရီးယားျပည္၊ ႐ို႔အာသာၿမိဳ႕၊ တ႐ုတ္ျပည္၊ အာနမ္ျပည္ (ကေမၻာဒီးယား)၊ ထိုင္း၊ သီဟိုဠ္ကၽြန္း (သီရိလကၤာ)၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံတို႔ကို လွည့္လည္၍ ျပန္လိုေၾကာင္း ေျပာေသာအခါ ဒုတိယတန္း၌ စားစရိတ္၊ ခရီးစရိတ္ကို တြက္၍ေပးလိုက္သည္။ ဂ်ပန္မွ (၁၉၁၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ ထြက္လာေၾကာင္း၊ (၁၉၁၁) ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာျပည္သို႔ေရာက္ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ေရးသားထားေလသည္။
ဦးဥတၱမ ေရးသားထားေသာ “ဂ်ပန္ျပည္အေၾကာင္း” စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသည့္ စာပိုဒ္မ်ားကို ဖတ္႐ႈျခင္းျဖင့္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ျမင့္မားေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ မည္သို႔မည္ပံု ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ားသို႔ လွည့္လည္ သြားလာခဲ့သည္ ဆိုသည္ကို သိရွိႏိုင္ေပသည္။
သူရိယသတင္းစာမွေန၍လည္း အမ်ဳိးကို ေစာင့္ေရွာက္ရမည့္ ၀ံသာႏုရက္ၡိတ တရားမ်ားကို လႈံ႕ေဆာ္ေရးသား ခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ ကမာရြတ္တြင္ တစ္ပါးတည္း သီတင္းသံုးကာ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားကို လွည့္လည္ေဟာေျပာမႈ ျပဳခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က ဆရာေတာ္အား တရားေဟာေသာအခါ ကားမရွိလွ်င္ ထမ္းစင္ (ေ၀ါ)ျဖင့္ လူမ်ဳိးေပါင္းစံုထမ္း၍ တရားေဟာစင္ျမင့္ေပၚသို႔ အေရာက္ပို႔ေဆာင္ေပးၾကသည္။
၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဦးဥတၱမ ႏိုင္ငံေရးမ်ဳိးေစ့ခ်ေပးခဲ့ေသာ အဟုန္ေၾကာင့္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း သားမ်ား သပိတ္စတင္ေမွာက္ၾကသည္။ ထိုစဥ္က ဘုရင္ခံမွာ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္ ျဖစ္သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား သပတ္ေမွာက္စဥ္က ဆရာေတာ္မွာ ကာလကတၱားၿမိဳ႕သို႔ ေခတၱႂကြေရာက္ေနသည္။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား သပိတ္ေမွာက္ေၾကာင္းကို ၾကားသိသည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳက္နက္ မီရာ သေဘၤာျဖင့္ ကာလကတၱားၿမိဳ႕မွ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ႂကြေရာက္လာခဲ့ေလသည္။ ယင္းအေၾကာင္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ဗမာ့ေခတ္ သတင္းေထာက္ ဦးဘရင္သည္ သူေရးသားေသာ “ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ” စာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ (၄၂)တြင္ ဤသို႔ ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
““(၁၉၂၀) ျပည့္ႏွစ္၊ တန္ေဆာင္မုန္းလတြင္ ဦးဥတ္ၱမ ကာလကတ္ၱားတြင္ ေရာက္ရွိေန၏။ ထိုႏွစ္က ဦးဥတ္ၱမ၏ ဦးရီးေတာ္ျဖစ္သူ စစ္ေတြ႕ၿမိဳ႕မွ ဦးခ်စ္ခိုင္ႏွင့္ ဇနီး မစံလွျဖဴတို႔သည္ မ်က္စိေရာဂါကုသရန္ ကာလကတ္ၱားသို႔ ေခတ္ၱ သြားၾကသည္။ ထိုအခါတြင္ ဦးဥတ္ၱမ၏ညီ ေက်ာ္ထြန္းေအာင္သည္လည္း ပါသြားလ်က္ ကာလကတ္ၱားၿမိဳ႕ ရခိုင္ပြဲစား တစ္ဦး၏အိမ္တြင္ တည္းခိုေနထိုင္ၾကသည္။
တစ္ေန႔ေသာအခါ ဆရာေတာ္ ဦးဥတ္ၱမသည္ ေၾကးနန္းစာရြက္ကေလးတစ္ခုကို ကိုင္ၿပီး ၿပံဳးၿပံဳးရယ္ရယ္ႏွင့္ ပြဲစားအိမ္သို႔ ႂကြလာသည္။ ေဒြးေတာ္သူ မစံလွျဖဴက ““အလို- ဦးပၪ္ၥင္း ဒီတစ္ခါ ရယ္လို႔ေမာလို႔၊ ဘာမ်ား သေဘာက်ၿပီး ျပန္လာသလဲ””ဟု ဆီး၍ေလွ်ာက္ထားေလသည္။
““ဒကာမႀကီး ဒီတစ္ခါေတာ့ က်ဳပ္ကိုယ္က်ဳပ္ ေသေပ်ာ္ၿပီလို႔ ၀မ္းသာအားရရွိတာနဲ႔ ၿပံဳးလာတာပဲ””ဟု အမိန္႔ ရွိေလသည္။ ေဒြးေတာ္က ““ဘာမ်ားျဖစ္လာသလဲ””ဟု ေမးရာ ဦးဥတ္ၱမက ““ငါတို႔ ဗမာလူမ်ဳိးေတြ လူနဲ႔သူနဲ႔ တူလာ ၾကၿပီ၊ ဒီလို လူစိတ္ရွိလာလို႔ ငါ၀မ္းသာလာတာပဲ””ဟု ဆို၏။
““အရင္ကေတာ့ ဗမာေတြဟာ လူစိတ္မရွိလို႔ ေခြးစိတ္ရွိေနသလား ဘုရား””
ဦးဥတ္ၱမက ““လူစိတ္ရွိတယ္ဆိုတာ ဒီလုိေလ၊ လူဟာ လူ႕အခြင့္အေရး ဘာလဲဆိုတာ နားလည္လာၾကတယ္၊ ကိုယ့္အခြင့္အေရး ကိုယ္သိၿပီး မရ-ရေအာင္ ႀကိဳးစားတတ္ရင္ ဒါဟာ လူစိတ္ရွိတယ္လို႔ ဦးပၪ္ၥင္း ဆိုလိုတာပဲ။ ေဟာ- အခု ရန္ကုန္ေကာလိပ္ေက်ာင္းသားေတြကစၿပီး အဂၤလိပ္ေက်ာင္းေတြက သင္ေပးတဲ့ပညာကို မေက်နပ္လို႔ သပိတ္ေမွာက္ၾကကုန္ၿပီတဲ့။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကေနၿပီး အဲဒီကိစ္ၥႀကီးမွာ ဦးပၪ္ၥင္းထံ အႀကံၪဏ္ေတြ ယူခ်င္လို႔ ဦးပၪ္ၥင္းကို ရန္ကုန္ႂကြလာခဲ့ပါဆိုတာ ေၾကးနန္းစာ အခုပဲရတယ္။ ဗမာေတြ ဒီလို စိတ္ေတြ၀င္စားလာၾကဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ၿပီး ဦးပၪ္ၥင္း ႀကိဳးစားေနတာ အခုေတာ့ ႀကိဳးစားရက်ဳိးနပ္ၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဦးပၪ္ၥင္း ေသေပ်ာ္ပါၿပီလို႔ ေျပာတာ””ဟု ရွင္းလင္းေတာ့မွပင္ ေဒြးေတာ္၊ ဦးရီးႏွင့္ ညီျဖစ္သူတို႔ နားရွင္းသြားၾကေလသည္။””
ရန္ကုန္ေကာလိပ္ ပထမသပိတ္ႀကီးမွာ (၁၉၂၀) ျပည့္ႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၅) ရက္ေန႔၊ (၁၂၉၀) ျပည့္ႏွစ္၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ (၁၀) ရက္ေန႔တြင္ သပိတ္ေမွာက္ခဲ့သည္။ ထိုသတင္းၾကးနန္းကို ရလွ်င္ရခ်င္းပင္ ဆရာေတာ္သည္ ရန္ကုန္သို႔ မီရာသေဘၤာျဖင့္ ႂကြလာၿပီး ၀ိုင္အမ္ဘီေအေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးသည္ ဟူသတည္း။
ရန္ကုန္ေကာလိပ္ သပိတ္ေမွာက္ၿပီးေနာက္ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ႏႈိးဆြရာ လက္နက္ေကာင္းတစ္ခု ျဖစ္ေသာ သတင္းစာမ်ားကို ပိတ္ပစ္ရန္ အာမခံေၾကးမ်ား ေတာင္းခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္ေငြ (၂၀၀၀ိ)၊ (၃၀၀၀ိ)၊ (၅၀၀၀ိ) စသည္ျဖင့္ အာမခံေၾကးမ်ား ေပးခဲ့ရရွာသည္။ ဂ်ာနယ္အခ်ဳိ႕ကိုလည္း ပိတ္ပစ္လိုက္ရာ သူရိယ၊ ျမန္မာ့အလင္း၊ ပညာ့အလင္းႏွင့္ ဗႏၶဳလဂ်ာနယ္ (၄) ေစာင္သာ က်န္ရစ္ေတာ့သည္။
ထိုစဥ္ ေ၀လမင္းသား (ေနာက္နန္းစြန္႔ အ႒မေျမာက္ ေဂ်ာ့ဘုရင္) ျမန္မာျပည္သို႔ လာမည္ျဖစ္ရာ ၀ိုင္အမ္ ဘီေအအသင္းမွ ႀကီးမွဴး၍ ေ၀လမင္းသားကို မႀကိဳဆိုရန္ သပိတ္ေမွာက္္ၾကသည္။ ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕ကို ဖမ္းၿပီး သပိတ္ေမွာက္လွ်င္ အျပစ္ေပးႏိုင္ေသာ ဘိြဳင္ေကာက္ ဥပေဒကို ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
ထိုသို႔ ဘုရင္ခံ တင္းတင္းမာမာ ေဆာင္ရြက္လာေသာအခါ ျမန္မာျပည္သူမ်ား မေက်မနပ္ ျဖစ္ေနၾကေသာ္ လည္း မိမိတို႔၏ ဆႏ္ၵကို ဖြင့္ဟထုတ္ျပျခင္း မျပဳ၀ံ့ျဖစ္ေနခ်ိန္တြင္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတ္ၱမသည္ ဘုရင္ခံထံ စာတစ္ေစာင္ ေရးပို႔လိုက္ေလသည္။ ထိုစာမွာ ““ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္မင္း ျမန္မာျပည္က ထြက္သြား”” ဟူ၍ ျဖစ္ေလသည္။ အဆိုပါ ႏွင္စာကို သူရိယသတင္းစာက ထည့္သြင္းေဖာ္ျပခဲ့ရာ တစ္တိုင္းတစ္ျပည္လံုး မ်က္လံုးျပဴး အံ့အားသင့္ခဲ့ ၾကသည္။ အေၾကာင္းမွာ ဘုရင္ခံကို ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့ ျပတ္ျပတ္သားသား ေရးရဲေသာ အာဇာနည္ပုဂ္ၢိဳလ္ထူး၏ စာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္တည္း။
ဤစာေၾကာင့္ ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားအတြင္း၌ မီးခဲျပာဖံုးျဖစ္ေနသည့္ လြတ္လပ္ေရးစိတ္၊ အမ်ဳိးသားစိတ္ဓာတ္ကို တပ္လွန္႔ႏႈိးေဆာ္ေပးလိုက္သလို ျဖစ္သြားသည္။ ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ား ႏိုးၾကားထႂကြလာၾကသည္။ ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ တက္ႂကြလာသည္။ ထို႔ျပင္ ဤကဲ့သို႔ ေျပာႏိုင္ေသာ အခြင့္အေရးရွိသည္ဟူေသာ အခ်က္ကို ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႔အား ႏိုးၾကားသိျမင္လာေစခဲ့သည္။
မူရင္းလင့္
Post a Comment